تاریخچه:
اندر موجودیت بافت آوردهاند که در قرن اول هجری بافت یکی از حوزههای سیرجان بوده و چون صفاریان در این دوره در بلاد کرمان منشأ خدماتی بودهاند، به احتمال وافر در بافت هم اثرات خیرشان ردی داشتهاست، در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری به بخشهایی از بافت و حومه اقطاع میگفتند و چون بافت ما سنش به دوره سلجوقیان قد کشید، تنی چند از اولاد ملک قاوَرد یا همان سلجوقیان کرمان در قسمتهایی از بافت مانند رابر سکنا گزیده و بر مردم آنجا حکمرانی میکردند. در دوره قراختائیان یکی از حکمرانان کرمان، حکمرانی بافت و ارزوئیه را به جلال الدین بن سلطان قطب الدین واگذار کرد. در دوره آل مظفر برخی پادشاهان در بافت و ارزوئیه به تاخت و تاز مشغول بوده و جنگ امیر مظفر با شیخ ابواسحاق در بافت روی دادهاست. در دوره صفویه افشارها در بافت ظهور پیدا کردند و سرآغاز افشاری خود را اوایل همین عصر صفوی به سال ۹۱۶ ه.ق با رئیس ایلی درگاه قلی بیگ بر کرسی بافت نشاندند و بر همین اساس به بافت در آن زمان اقطاع افشار میگفتند. در دوره نادری ساکنان بافت (طوایف اقطاع و افشار) از حمایت نادرشاه نه تنها بهره نجستند، بلکه گرفتار نادری نادرشاه شدند و همین بس وقتی که نادر به کرمان آمد، چون خاندان قلی بیگ افشار را فربه دید، فربه بودن خاندان قلی بیگ را بهانه قرار داد و سر او را در سوراخ تنگی در دیوار گذاشتند و با طناب و دو گاو سر از تن خاندان قلی بیگ جدا کردند. پس از بی مهریهای نادر شاه به بافت، تاریخ بافت به زندیه رسید، در این دوره ۸ هزار سوار و تفنگچی کریم خان زند به سرکردگی نضیرخان لاری حاکم لار که قصد تصرف کرمان را داشت، ابتدا وارد ارزوئیه و از آنجا به اقطاع آمدند و سپس به قصد تصرف کرمان از بافت برفتند؛ و اما در دوره قاجار و قاجاریه، بافت بصورت ملوک الطوایفی اداره میشد و هر ناحیه اش برای خود کلانتر و یا کدخدایی میداشتهاست. میرزاحسین وزیر، علی محمد خان، عدل السلطان، ملا غلامحسین خان بافتی (امین الرعایا)، صمدالله شیبانی (امین دیوان) و مرآت اسفندیاری از آن جمله حاکمان و کلانتران بودهاند. در اواخر همین دوره بخش وسیعی از بافت تحت نفوذ غنجعلی خان افشار، ایلخان بزرگ قرار گرفت و بعد از او حاکمیت اقطاع و افشار به برادرش هژبرالسلطنه واگذار شد. افراد دیگری مانند مرتضی قلی خان سرهنگ، میرزا خان سرتیپ و فرزندش احمد علی خان ایلخانی نیز حاکم بافت بودهاند. خلاصه آنکه در دوره قاجاریه، افشارها نقش مهمی در حکومت داشتند و در سال ۱۲۰۷ ه.ق به دستور آقامحمدخان قاجار، فتحعلی شاه به قصد تصرفکرمان عازم میشود و نخست به سیرجان واز آنجا به بافت ورود پیدا میکنند. گروهی از ریش سپیدان و بزرگان از جمله:آخوند ملا محمدصالح بافتی، حیدرخان هشونی و امیر باقر گوغری به گرمی از او و سپاهش استقبال کردند تا اینکهفتحعلی شاه حکمرانی بافت را به میرزا حسین پسر آقا علی واگذار کرد و به رابر حملهور شد، مردم رابر به سختی با او مقابله کردند ولی در نهایت قلعه رابر به محاصره و تصرف فتحعلی شاه درآمد.
بافت، بام جنوب ایران و مرتفعترین شهر بالای ۲۵ هزارنفر جمعیت ایران
شهرستان بافت در ۱۵۶کیلومتری مرکز استان کرمان، مرتفعترین و خوش آب و هواترین شهر استان کرمان و ایران میباشد شهر بافت با ارتفاع ۲۲۸۰ متر از سطح دریا مرتفعترین شهر جنوب ایران و مرتفعترین شهر بالای ۲۵ هزارنفر جمعیت ایران محسوب میشود. قرار گیری در ارتفاع زیاد و همجواری با کوه شاه سبب اعتدال هوای این شهر در تابستان شده است، همچنین به علت قرارگیری در عرضهای پایین و جای گیری شهر در دامنه جنوبی کوه دالاخانی آفتاب زمستانی موجب تعادل دمایی در زمستان میشود. این تعادل آب و هوایی و وجود رودهای بزرگ و پرآب سبب شکل گیری تمدن باستانی حوزه هلیل رود در شهرستان بافت شده است. شهر کنونی بافت ۱۲۰۰ سال قدمت تاریخی دارد اما قدمت نقاطی از شهرستان بافت به پنج هزار سال قبل از میلاد میرسد.
تقسیمات کشوری
در ۱۳۱۶ ش، طبق قانون تقسیمات کشور، بخش بافت در شهرستان کرمان (استان هشتم) تشکیل شد. در ۱۳۲۳ ش، بخش بافت از شهرستان کرمان مجزا و ضمیمه شهرستان نونهادِ سیرجان شد. در فهرست تقسیمات کشوری ۱۳۴۰ش، شهرستان بافت جزو شهرستانهای استان هشتم است.
جمعیت شهرستان بافت، براساس سرشماری ۱۳۷۰ ش، بالغ بر ۳۷۷، ۱۳۱ تن بود که از آن میان ۱۹۸٬۳۱ تن (حدود ۲۴ درصد) شهرنشین و ۱۷۹، ۱۰۰ تن (حدود ۷۶ درصد) روستانشین بودند. جمعیت شهرستان بافت، براساس سرشماری ۱۳۹۰ معادل ۷۵۹۴۰ نفر میباشد. شهرستان بافت دارای دو نقطه شهری به نامهای بافت و بزنجان است. این شهرستان دارای دو بخش و۶دهستان است. از نظر ارتفاع از سطح دریا بافت سومین شهر مرتفع ایران است که ارتفاعی معادل ۲۲۸۰متر از سطح دریا را داراست و اقلیمی کاملاً متفاوت با نقاط همجوار خود دارد. به همین دلیل به «بام کویر ایران» مشهور است.[نیازمند منبع]بافت دومین شهر عشایر نشین کشور میباشد و از لحاظ تعداد ایل و طایفه در سطح کشور رتبه اول را دارد و ۱ میلیون و ۲۰۰ هزار راس دام سبک و ۲۰ هزار راس دام سنگین در این منطقه وجود دارد.
جغرافیای بافت
شکوفه درختان میوه در بهار بافت، دشتاب
شرایط خاص ارتفاعی شهر بافت و همچنین قرارگیری در مدارهای پایین و ویژگیهای توپوگرافی که قرار گرفتن این شهرستان بین ادامه رشته کوههای زاگرس و امتداد ارتفاعات فلات مرکزی ایران ایجاد کرده است باعث ایجاد اقلیمی کاملاً متفاوت از نواحی همجوار در شهرستان بافت گردیده به گونهای که با آغاز بارانهای موسمی ناشی از تودههای مانسون هندی در اوسط تابستان دما به طرز چشمگیری افت میکند همچنین قرار گیری کویرسیرجان در غرب و ارتفاعات ۴۴۰۰متری کوه شاه در شرق موجب ایجاد بادهای محلی شده که در کاهش دمای اوایل تابستان نقش مؤثری دارد؛ همچنین با وزش بادهای صد و بیست روزه و گسترش آن به نواحی غربی تر شهر بافت نیز همچون سایر نواحی جنوب شرق کشور تحت تأثیر آن قرار میگیرد که خوشبختانه با وجود موهبت خدادادی بلندیهای شمالی این توده هوای گرم و خشک صعود کرده و خنک میشود و این گونه در شهر بافت کمتر روزی از سال دمای بالای ۳۰ درجه را تجربه میکنیم. به همین لحاظ بافت با اقلیمی کوهستانی و معتدل به بهشت جنوب میماند. بلندیهای شاخص شهرستان شامل ارتفاعات ۴۴۰۰متری کوه شاه در شمال و کوههای ۳۸۰۰متری گوغر در شمال غرب همچنین ارتفاعات خبر در جنوب به بلندای ۳۸۵۰متر و ارتفاعات جنگلی مناطق گوشک و طرنگ باارتفاع ۳۳۰۰۰متر است. کوه شاه در محدودهٔ شهرستان بافت و در ۲۰کیلومتری شمال شرقی این شهر قرار گرفته است. نظرات متعددی در مورد وجه تسمیهٔ این کوه وجود دارد؛ همانطور که از سنگ نوشتههای تخت شاهزاده برمی اید کوه شاه همواره تحت محافظت و قرق شکاربانان و قرقچیان شاهی بوده و از گذشتههای دور تا اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار شاهان و شاهزادگان برای تفرج و شکار به این کوهستان زیبا میآمدند؛ دلیل دیگر شکل قلهٔ غربی کوه شاه به نام کله برفی است که با ارتفاع ۴۳۹۱ متر به صورت قلهای مخروطی شکل و سپیدپوش از اکثر مناظر مشاهده میشود و با اختلاف ارتفاع زیادی که با کوهستانهای اطراف دارد در روزهای صاف از کرمان سیرجان و بردسیر و تقریباً همهٔ نقاط شهرستان قابل روئیت است. مرتفعترین نقطهٔ این کوهستان قلهٔ شرقی آن موسوم به «تخت عبدالبیگی» است که ۴۴۰۲متر از سطح دریا ارتفاع دارد. کوه شاه مناظر بدیعی در زمستان دارد. در گذشته جنگل زیبایی از درختان ارس و کیکم و بنه دامنههای این کوهستان را پوشانده بود که به دلیل عدم حفاظت و قطع درختان توسط عشایر و روستانشینان دامنه این کوه و چرای بیرویه تنها آثار معدودی از آنها در چند نقطه برجای مانده است. حیات وحش این منطقه روزگاری زبان زد بوده که با شکار بی رحمانه و تخریب و ناامنی زیستگاه به خصوص در دههٔ ۶۰ تقریباً تمام کل و قوچ و پلنگ این منطقه نابود شد.
در سالهای اخیر نیز شوربختانه با آغاز به کار معدن آهن تلخه چار شاهد ویرانی عظیمی در ارتفاع ۴۰۰۰متری جبهه جنوبی قله شاه بودیم؛ که خوشبختانه با هشیاری و دلسوزی مردم روستاهای مجاور این کوه زیبا فعالیت معدن موقتاً متوقف شده است. و از آن زمان هرسال در اوایل شهریور با یاری کوهنوردان و روستاییان صعود سراسری و جشن نجات کوه شاه برگزار میشود.
مناطق دیدنی و گردشگری بافت
|
نام مکان
|
نام منطقه
|
رده گردشگری
|
1
|
پارک ملی خبر
|
دشتاب
|
پارک ملی
|
2
|
کوه شاه
|
خوشکار
|
اثر طبیعی
|
3
|
غارطرنگ
|
طرنگ
|
اثر طبیعی
|
4
|
سیدعلی موسی
|
دشتاب
|
اثر تاریخی
|
5
|
قلعه تاریخی دشتاب
|
دشتاب
|
اثر تاریخی
|
6
|
غار جفریز
|
گوغر
|
غار
|
7
|
آبشارهای خوشکار
|
خوشکار
|
اثر طبیعی
|
8
|
دره گوغر
|
گوغر
|
منطقه تفریحی
|
9
|
سلطان فقیه الدین
|
بزنجان
|
امامزاده
|
10
|
کوه انجرک
|
بزنجان
|
پناهگاه حیات وحش
|
11
|
سد و دریاچه سد بافت
|
بافت
|
منطقه تفریحی
|