۱۴۰۲ سه شنبه ۲۹ اسفند

 

تاريخچه و سير تكاملي آینده­‌پژوهی در جهان


 

اولین دوره آموزشی آینده پژوهی در سال ۱۹۶۳ توسط Jim Dator در انستیتیو Virginia Polytechnic تدریس شد. او جزء اولین کسانی بود که دوره‌های منظم آینده‌پژوهی را برگزار کرد و از آن زمان در آینده‌پژوهی، تحقیقات و مشاوره بسیار فعال بوده است. کنکاشهای عمده وی به طور گسترده در آینده قانون، حکومتداری، گردشگری و فضا بوده و تمرکزش بر تواناییهای حکومتی آینده بهویژه در بخش قضایی کشورهای استرالیا، نیوزلند، سنگاپور و امریکا بوده است.

مدت کوتاهی پس از او Wendell Bell  دوره‌های آموزشی خود را در دانشگاه Yale شروع کرد. Wendell Bell را باید از برجسته‌ترین آینده‌پژوهان دانست. او دارای تسلط کافی و نگرشی جامع بر حوزه‌های گوناگون دانش آینده‌پژوهی است. آینده پژوهی و تغییرات اجتماعی، ارزش­های بشر و اخلاق جهانی و اخلاق گرایی و ملی گرایی از حوزه های مورد علاقه وی می­باشند.

در سال ۱۹۷۴ اولین دوره فوق‌لیسانس برای آینده‌پژوهی در دانشگاه Houston توسط  Jib Fowles و  Chris Dede برپا شد. بعدها مشابه این دوره در دانشگاه‌های ماساچوست، آکرون، مینه سوتا، یو اس سی و دانشگاه ایالتی پورتلند نیز دایر شد. آينده­نگاری يا مطالعات آينده که به نام (Futures Studies)  معروف می­باشد، يک حوزه پژوهشي -کاربردي جديد است که از عمر آن بيش از چند دهه نمي­گذرد. کشور ژاپن قديمي­ترين کشوري است که از سال 1919 وارد اين حوزه شد و 92 سال است که در این حوزه فعاليت مي­کند. کشورهاي آسيايي از سال 1948 با 63 سال سابقه و آمريکا از سال 1960 با 51 سال سابقه، پرسابقه­ترین کشورها از نظر فعالیت در این حوزه می­باشند.

Ben Martin  5 عامل افزایش رقابت، افزایش محدودیت‌ در اعتبارت عمومی، افزایش پیچیدگی، افزایش قابلیت علم و تکنولوژی، تغییر قراردادهای اجتماعی میان علم و تکنولوژی از یک سو و جامعه از سوی دیگر را محرک‌هایی می­داندکه باعث علاقه‌مندی به آینده‌پژوهی شده­اند.

سوابق نشان می‌دهد که در دنيا، دانش­ آموختگان اين رشته 46 درصد در مقطع کارشناسي ارشد، 16 درصد در دوره­ ی دکترا و 19 درصد در دوره کارشناسي تحصیل می­ کنند.

 

تاريخچه و سير تكاملي آینده­‌پژوهی در ایران

 

آینده‌پژوهی در ایران را می‌توان به چند دوره تقسیم کرد. دوره قبل از انقلاب، که در آن کارهای معدودی انجام‌شده است؛ اما اثر زیادی از آن‌ها باقی نمانده است. دوره دوم تا قبل از سال 1383 است که درواقع صرفا نامی از آینده‌پژوهی مطرح بوده و در مواقعی صحبت‌ها و ترجمه‌هایی صورت گرفته است؛ و بطور جدی کار آینده‌پژوهی صورت نگرفته است. از سال 1383 تا 1387 دوره‌ی سوم آینده‌پژوهی در ایران شکل گرفت؛ که مرکز آینده‌پژوهی وزارت دفاع به‌عنوان اولین نهاد رسمی آینده‌پژوهی در ایران تأسیس شد. این موضوع شرایط را برای توسعه آینده‌پژوهی در فضای نهادی و آکادمیک ایران فراهم می­کند. نهادهای غیررسمی دیگری قبل از این نهاد در کشور وجود داشته­اند، اما اولین نهاد رسمی در حوزه آینده‌پژوهی، همین نهاد است. از سال 1387 تا 1389 دوره چهارم آینده‌پژوهی می­باشد که موجب شکل­گیری رشته آینده‌پژوهی شد؛ و این خود باعث رسمیت بخشیدن آینده‌پژوهی در کشور ما می‌باشد. از سال 1389 تا امروز نیز دوره پنجم آینده‌پژوهی نام دارد؛ در این دوره فعالیت‌های اجرایی آینده‌پژوهی انجام شده و قوت می‌گیرد. دانشگاه تهران نیز از سال 1389 مهم­ترین و گسترده­ترین گروه آینده­پژوهی را در سطح کشور راه­اندازی کرده است و در مقطع دکترا دانشجو می­­پذیرد.

درخواست تاسیس رشته آینده پژوهی در سلامت و پذیرش دانشجوی دکتری تخصصی – پژوهشی (Ph.D. by Research) در سال 1395 از طرف پژوهشکده آینده پژوهی در سلامت دانشگاه علوم پزشکی کرمان مطرح گردید. در ادامه و پس از رایزنی­های انجام شده، در جلسه­ای که در تاریخ 1396.11.30 برگزار شد، مقرر گردید این رشته به عنوان زیر مجموعه­ای از گروه آمار زیستی و اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی کرمان و به صورت یک بخش راه­اندازی شده و در دراز مدت به عنوان گروه آموزشی مجزا با اعضای اختصاصی ادامه به کار دهد.

 

ماموریت و رسالت رشته آینده‌پژوهی در سلامت

 

در ده سال آينده همگام با دنياي درحال تغيير، دانش‌آموختگان اين رشته جايگاه خود را در عرصه­هاي مختلف نظام سلامت در نقش­های آموزشی، پژوهشی، مشاوره­ای، سیاست­گذاری، مدیریتی و رهبری تثبيت می‌نمایند و در سطح ملي سیاست­های اثربخش و کارآمد درجهت حفظ، تأمین و ارتقای سطح سلامت جامعه ارائه می­دهند.

رسالت این رشته، تربیت نیروهای مطلع، توانمند و مسئولیت‌پذیر است که به شکلی آگاهانه، عاملانه و پیش‌دستانه، با ایجاد يك باور جمعی و تعامل با سازمان‌ها و افراد مطلع، در تلاشی نظام‌مند، با ارائه‌ی مشاوره تخصصی مبتنی بر شواهد، به ساخت آینده‌ای مطلوب برای سلامت کشور اهتمام می‌نمایند.

دانش‌آموختگان این رشته، نقش­های متفاوتی، اعم از نقش­های مدیریتی، سیاست­گذاری، طراحی و برنامه­ریزی، مشاوره­ای و نقش اجرایی را چه در سطح ملی و چه در سطوح دانشگاه‌ها می­توانند ایفا نمایند.

 

تاریخ ایجاد : ۱۳۹۷ سه شنبه ۴ ارديبهشت   آخرین بروزرسانی : ۱۳۹۷ شنبه ۲۹ ارديبهشت