۱۴۰۲ سه شنبه ۲۹ اسفند
تاریخ ایجاد: ۱۳۹۶ پنج شنبه ۷ ارديبهشت   تاریخ بروزرسانی: ۱۳۹۹ يکشنبه ۲۶ مرداد   

 

 

 

 

شهرستان زرخیز زرند از شمال به شهرستانهای کوهبنان، بافق یزد و منطقه طبس، از جنوب به حومه کرمان و بخش چترود و از طرف جنوب شرق به کرمان، از شرق به شهرستان راور ، از غرب به شهرستان رفسنجان (که یک سلسله کوههای مرتفع دو شهر زرند و رفسنجان را از یکدیگر جدا کرده است) محدود می باشد.


دشت زرند  بین رشته کوههای حاشیه لوت (در شمال شرقی) و کوههای بادامو (درجنوب غرب) قرار گرفته است که با طول جغرافیائی ۵۶ درجه و ۳۴ دقیقه شرقی و عرض جغرافیائی ۳۰ دقیقه و ۴۹ دقیقه شمالی و ارتفاع متوسط ۱۵۰۰ متر از سطح دریا قرار داشته و دارای دو بخش، مرکزی و یزدان آباد را شامل می گردد.

آب و هوا : تا یک قرن پیش وضعیت آب و هوا شهرستان به علت ریزش برف و باران زیاد و نیز فراوانی آب در قنوات و چشمه سارها، نه تنها به برکت آب فراوان در خانه های مرکز شهر، بلکه در تمامی روستاهای دور و نزدیک درختان سر به فلک کشیده شونگ، کاج، سرو و در داخل باغچه های بزرگ جلوی حیاط، درختان انار، انگور، سیب درختی و حتی درخت انجیر طبیعت سبز را در خانه ها به ارمغان آورده بود.

فراوانی آب و سرسبزی درختان، منظره بدیع و زیبایی، هم از نظر پوشش فضای سبز داخل خانه ها، هم برداشت بهترین نوع میوه جات سر درختی ماحصل زرند در قدیم بود.

در کتب مختلف تاریخی، بخصوص جلد هشتم تاریخ ناصری که در سال ۱۲۹۴ قمری (۱۳۴ سال پیش) توسط مرحوم اعتماد السلطنه نگارش یافته، در مورد وضعیت آب و هوای زرند اینگونه آمده است: «ذکر بلوک زرند واقع است در هجده فرسخی کرمان. ناحیه ای است مُسرت توامّان. مشتمل است بر قراء و مزارع بسیار. آبش اکثر از قنوات و بسیار خوش گوار. خاکش محصول خیز و هوایش فرح انگیز. غلاتش فراوان و به غایت ارزان.»

متأسفانه بعد از حفر چاههای متعدد و در نتیجه خشک شدن قنوات و افزایش جمعیت، به تدریج عمارات قدیم تخریب، درختان باغچه های جلوی حیاط به تولد خانه های جدید مبدل گردید. تنها به نُدرت در باغات قدیم که در پیرامون مرکز شهر قرار دارند هنوز تعدادی از درختان سر به فلک کشیده وجود دارد که آنها هم در آینده با تغییر کاربری به خانه های مسکونی تغییر خواهند یافت که در این صورت به دیدن مناظر سبز فقط در پارکها و یا خیابانها و بلوارها باید اکتفا کرد.

پدیده کم آبی که خشکسالی چند سال متوالی را به دنبال داشته، باعث پایین رفتن آبهای زیر زمینی آنهم بطور غیر منتظره گردیده است بطوری که تا فصل تابستان ۸۷ تعداد ۵۵ قنات بکلی خشک و بقیه در حال خشک شدن هستند. به عبارت دیگر تا دو سه دهه اخیر که روستاها، بخصوص روستاهای کوهستانی که زمانی پربار ترین و با کیفیت ترین میوه جات شهر را تأمین می کردند، با کم آبی شدید مواجه و همه ساله به تعداد مرگ درختان آنها اضافه می گردد.

راههای زرند : مرکز زرند در ۷۵ کیلومتری جنوب شرقی مرکز استان قرار گرفته که از طریق جاده آسفالته به آن متصل گردیده است. علاوه بر راه مذکور، در سال ۱۳۵۲ شمسی به راه آهن سراسری کشور متصل و فاصله ۱۰۵۷ کیلومتری زرند به پایتخت و بالعکس مهیا گردیده، مضافاً به اینکه در سال ۱۳۸۱ با افتتاح حفر تونل زرند به رفسنجان بن بست بودن شهرستان منتفی و فاصله دو شهر مذکور، در مدت نیم ساعت از طریق وسایل نقلیه قابل تردد   می باشد و از سمت شمال  از طریق جاده آسفالته نیز به استان یزد متصل میباشد.

جاده ابریشم : مورخان به لحاظ قدمت تاریخی زرند، راههای مؤاصلاتی شهرستان را که در قدیم هم پای کرمان در مسیر تاریخ قرار داشته، حائز اهمیت دانسته اند. راههائی که از شرق به غرب و شمال و مرکز کشور از این منطقه می گذشته اند که با گذشت قرنها، آثار آن مشهود و پابرجا می باشد. بطوریکه هنوز هم عده ای از پیران با شغل راهنما (راه بلد) مسیر گذر، کاروانها را که از اجداد و پدران خود به ارث برده و کویر را مانند کف دست می شناسند امرار معاش می نمایند.

اهمیت خاص راههای قدیم زرند در اکثر کتب تاریخی دیده می شود، بخصوص استاد باستانی پاریزی در حضورستان به تاریخ اقتصادی زرند اشاره دارند که در گذشته، بسیاری از تاجران و پیشه وران مناطق مختلف کالاهای خود را از هندوستان، بنادر جنوب و حتی از سیستان به کرمان برده و از طریق زرند و راور و بعدها از طریق رفسنجان به یزد رسانده و از آنجا به نائین، سمرقند، دامغان، سمنان، شهرری و نهایتاً به رشته اصلی راه ابریشم که به کشور چین منتهی می شد می رساندند.

کوهها : یکی از پدیده های خلقت که می تواند در جهت اوضاع سیاسی، اقتصادی و در آخر حیات اجتماعی نقش بسزائی ایفا کند. وجود کوهها، کوهستان ها، رودخانه ها و جلگه های حاشیه شهرها است. پدیده های طبیعی علاوه بر حکمت خالق متعال مشمول نعمات زیادی هستند. وجود معادن  مختلف از جمله ذغالسنگ،آهن،سیلیس و... در اعماق بعضی کوهها و تپه های اطراف، از برکات خلقت بشمار می رود.

دکتر کردی در کتاب سیری در جغرافیای تاریخی زرند و کوهبنان اسامی تعدادی از کوههای زرند و کوهبنان را اینگونه آورده است: «در کوهبنان (کوه بالا) به ارتفاع ۳۷۷۵ متر، در طغرالجرد (توخ راجه) به بلندی ۲۶۰۰ متر، کوه پلوار به ارتفاع ۴۲۳۳ متر، سایر کوهها به رشته کوههای شرقی معروف هستند مضافاً به اینکه در فاصله ۳۰ کیلومتری جنوب غربی زرند ارتفاعاتی با مشخصات مشابه موجود می باشد که بلند ترین نقطه (کوه گردو) با ارتفاع ۳۲۰۵ متر در فاصله ۳۵ کیلومتری شهرستان قرار دارد که این ارتفاعات دشت زرند را از دشت رفسنجان جدا می سازد که به آنها کوههای غربی           می گویند.

رودخانه های قدیم زرند : جریان داشتن آب رودخانه ها در هر سرزمینی از عوامل برکت خدادادی محسوب می گردد. البته ارزش هر رودخانه، بستگی به حجم، ظرفیت و پرآب و کم آب بودن و از همه مهمتر شیرین بودن آن رودخانه می باشد که به نسبت وضعیت مذکور، استفاده های گوناگون از آب آن رودخانه، با درنظر گرفتن موقعیت جغرافیائی انجام می گیرد.

بر اساس اسنادی که در آرشیو سازمان اسناد ملی جنوب شرق کشور که مرکز آن در کرمان می باشد موجود است تا چهار دهه گذشته به علت بارندگی زیاد، رودخانه های متعددی در اطراف زرند جریان داشته است، انجمن شهرستان زرند (قبل از انقلاب) اسامی بیست رودخانه را که از روستاها به دشت زرند می رسیدند و بعضاً مرکز شهر و روستاهای نزدیک را تهدید می کردند، به مقامات کرمان ارسال داشته اند. طویل ترین رودخانه اعلام شده که از وسط جلگه زرند بصورت انحرافی به رودخانه معروف ماهانی وصل می شده و ۱۵ کیلومتر طول داشته، رودخانه تنگل قدمگاه بوده است.

علاوه بر رودخانه مذکور، رودخانه داهوئیه با طول ۱۵ کیلومتر، رودخانه دامنه شرقی با طول ۵ کیلومتر، رودخانه گریدون (علی آباد علیا) با طول ۶ کیلومتر، رودخانه هشتاد زیاری با طول ۵ کیلومتر، رودخانه شور با طول ۱۰ کیلومتر، رودخانه ده علیرضا و دهزوئیه با طول ۶ کیلومتر، رودخانه بادیز با طول ۴ کیلومتر، رودخانه سبلوئیه با طول ۴ کیلومتر، رودخانه گتکوئیه با طول ۳ کیلومتر، رودخانه ده عباس (شور آبی) با طول ۸ کیلومتر تماماً بطرف رودخانه ماهانی رفته و به آن وصل می شوند. به همین جهت رودخانه ماهانی از همه مشهورتر بوده است.

در حال حاضر به علت عدم ریزش باران و خشکسالی های متوالی چند سال اخیر، رودخانه ای که بتوان آنرا مطرح نمود در شهرستان زرند وچود ندارد.

 

پوشش گیاهی: در اقلیم زرند به علت جنس خاک، اختلاف شدید درجه حرارت، کمبود ریزش باران و بادهای موسمی ، فاقد پوشش گیاهی ممتد می باشد. در این بیابان تنها گیاهی که رشد می کند درختانی چون گز است البته به جز پسته که عمده ترین محصول منطقه بوده و از اهمیت صادراتی برخوردار است .